BT – CIDE กำจัดลูกน้ำยุงลาย นวัตกรรมเพื่อสิ่งแวดล้อม

โรคที่มียุงเป็นพาหะนับเป็นปัญหาด้านสาธารณสุขระดับภูมิภาค ที่มีสภาพอากาศแบบร้อนชื้นมาโดยตลอด โรคติดต่อที่เกิดจากยุงเป็นพาหะนำโรค ที่สำคัญ 3 โรค ได้แก่ ไข้เลือดออก ไข้สมองอักเสบ เจ อี (Japanese Encephalitis) และโรคมาลาเรีย และสถานการณ์ปัจจุบันที่โลกกำลังเผชิญปัญหาภาวะโลกร้อน นอกจากจะทำให้ลูกน้ำยุงฟักตัวเร็วขึ้น เช่นระยะฟักตัวของลูกน้ำยุงลายฟักตัวเร็วขึ้นจากเดิม 7 วันกลายเป็น 5 วัน ซึ่งนำไปสู่การเพิ่มจำนวนประชากรยุงได้เร็วขึ้นแล้ว ภาวะโลกร้อนยังทำให้ยุงลายขยายช่วงเวลาออกหากินไปถึง 5 ทุ่ม ทำให้การควบคุมโรคนั้นยากขึ้นไปกว่าเดิม รวมทั้งอุณหภูมิที่อุ่นขึ้นทั่วโลก ยังทำให้ขอบเขตพื้นที่อาศัยของยุงพาหะกว้างขึ้น ดังข้อมูลจากองค์การอนามัยโลกที่ได้ประกาศว่า ขณะนี้มีการระบาดของโรคไข้เลือดออก ในมากกว่า 100 ประเทศทั่วโลก ทั้งในภูมิภาคแอฟริกา อเมริกา เมดิเตอร์เรเนียนตะวันออก เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แปซิฟิกตะวันตก โดยเฉพาะเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และแปซิฟิกตะวันตกมีสถานการณ์แพร่ระบาดของโรคไข้เลือดออกน่าเป็นห่วงมาก ทั้งที่ก่อนปี 2513 (ค.ศ.1970) มีการระบาดของโรคไข้เลือดออกเพียง 9 ประเทศ สำหรับใน ประเทศไทย สถานการณ์การระบาดของโรคของปีพ.ศ. 2558 พบว่ามีความรุนแรงเป็น 3 เท่าของปีที่ผ่านมา

เมื่อ ค.ศ.1970 มีการระบาดของไข้เลือดออกเป็นครั้งคราว epidemic 9 ประเทศ ปัจจุบันไข้เลือดออก มีการระบาดเพิ่มมากขึ้น ในระยะเวลา 10 ปีที่ผ่านมา ปัจจุบันไข้เลือดออก เป็นโรคประจำท้องถิ่น endemic ของประเทศมากว่า 100 ประเทศในแถบแอฟริกา อเมริกา เอเซียตะวันออกเฉียงใต้ western pacific โดยมีความรุนแรงมากในแถบ เอเซียตะวันออกเฉียงใต้ western pacific

ประชากรประมาณ 2,500 ล้านคนในประเทศที่มีการระบาดจะเสี่ยงต่อการติดเชื้อไข้เลือดออก ประมาณว่าจะมีการติดเชื้อปีละ 50 ล้านคน และต้องนอนโรงพยาบาลมากกว่า 500,000 คนต่อปี อัตราการเสียชีวิตประมาณร้อยละ 2.5 แต่อาจจะสูงถึงร้อยละ 20 หากให้การรักษาอย่างดีอัตราการเสียชีวิตอาจจะลดลงต่ำกว่าร้อยละ1

ยุงลาย ที่เป็นต้นเหตุ ไข้เลือดออกร้ อยละ 95 เป็นยุงที่อยู่ในบ้านเรือน อีกร้อยละ 5 อยู่ตามบริเวณสวน โดยยุงตัวเมียมีชีวิตอยู่ได้ประมาณ 45 วัน หลังผสมพันธุ์แค่ครั้งเดียว สามารถวางไข่ตัวละ 3-4 ครั้ง ครั้งละ 1,000-2,000 ฟอง การเฝ้าระวังโรคไข้เลือดออกถือเป็นงานที่ท้าทายการบริหารจัดการของผู้บริหารทุกระดับ รวมทั้งองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นด้วย สิ่งสำคัญที่สุดคือต้องให้ข้อมูลที่ถูกต้อง ความรู้ความเข้าใจ และขอความร่วมมือประชาชนให้ทำลายแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลายเพื่อลดปริมาณยุงให้น้อยที่สุด ก่อนที่จะเข้าสู่ฤดูฝนซึ่งเป็นฤดูกาลที่มีการระบาดของโรคไข้เลือดออกสูงที่สุด

ในการ กำจัดยุงลาย ต้องช่วยกันดูแล ปิดฝาโอ่งน้ำกินน้ำใช้ เพื่อป้องกันไม่ให้ยุงลายเข้าไปวางไข่ ส่วนในภาชนะเล็กๆ ในบ้านเรือน เช่น แจกัน ไม้ประดับ น้ำที่อยู่ในจานรองกระถางต้นไม้ น้ำในเล้าไก่เลี้ยงตามบ้าน ให้เปลี่ยนน้ำ เททิ้งทุก 7 วัน โดยเฉพาะจุดเสี่ยงที่สุดคือในห้องน้ำ โดยทั่วไปจะมีสภาพชื้น เย็น และมีมุมอับมืด จะเป็นที่ซ่อนตัวของยุงลายได้ จึงต้องหมั่นดูว่ามีลูกน้ำยุงลายหรือไม่ หากพบว่ามีแม้แค่ตัวเดียว ก็ให้ตักทิ้งไป หรือใช้น้ำให้หมดไป และถ่ายน้ำทิ้ง จะเป็นวิธีกำจัดยุงลายที่ดีที่สุด การพ่นหมอกควันไม่สามารถป้องกันในระยะยาว เป็นเพียงการควบคุมชั่วคราวเพื่อฆ่ายุงลายตัวแก่ในบริเวณที่มีการระบาด เพื่อไม่ให้ยุงที่มีเชื้อไปกัดหรือวางไข่ต่อที่อื่นๆ อีก

มาตรการในการ กำจัดยุงลาย มีหลายวิธี ในช่วงที่มีการระบาดของโรคไข้เลือดออก การใช้สารเคมีฉีดพ่นกำจัดยุงตัวเมียยังมีความจำเป็นอยู่มาก เพราะจะสามารถควบคุมการแพร่ระบาดของโรคได้อย่างฉับพลัน จากนั้นกำจัดยุงลายอย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอตามมา ทั้งนี้ก็เพราะว่าในปัจจุบันมีการพิสูจน์ว่ายุงลายมีการถ่ายทอดเชื้อไวรัสไข้เลิอดออก ผ่านไปสู่รุ่นลูกทางไข่ได้แล้ว จำเป็นต้องกำจัดลูกน้ำยุงลายให้หมดด้วย การควบคุมโรคให้เกิดผลที่ดีต้องควบคุมดัชนีชี้วัด BI (Breteau Index ) ให้ได้ต่ำกว่า 100 หรือให้มีค่าต่ำที่สุด การควบคุมป้องกันโรคไข้เลือดออก จึงประสบผลสำเร็จได้อย่างยั่งยืน การกำจัดลูกน้ำยุงลายมีหลายวิธี เช่น การใช้เคมีเทมีฟอส การใช้สารยับยั้งการเติบโตของลูกน้ำยุงลาย การใช้มวนตัวห้ำกินลูกน้ำยุงลาย การใช้ปลากินลูกน้ำยุงลาย การใช้จุลินทรีย์กำจัดลูกน้ำยุงลาย เป็นต้น

ที่ผ่านมา ภาครัฐได้สร้างกลยุทธเพื่อลดการแพร่กระจายของไข้เลือดออกและโรคที่มียุงเป็นพาหะอื่นๆ รวมทั้งขับเคลื่อนกิจกรรมต่างๆ เช่น การจัดกิจกรรมลงพื้นที่ การแจกสารกำจัดลูกน้ำยุง เช่น ทรายอะเบท (ABATE® (temephos)) แต่ปัญหาไม่ใช่ว่าประชาชนไม่มีสารกำจัดลูกน้ำยุง หรือยังไม่มีข้อมูลหรือสื่อความรู้เกี่ยวกับประเด็นนี้ เพียงแต่ปัญหาคือการเห็นความสำคัญและการตระหนักรู้ถึงอันตรายใกล้ตัว และวิธีการป้องกัน ซึ่งแท้จริงแล้วมีประสิทธิผลมากกว่าการตามรักษาโรคเสียอีก